Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası (1817-1819)

P. Minas Bıjışkyan, 15 Ekim 1777’de Trabzon’da doğmuştur. Mikhitarist din adamlığının yanı sıra sanatla da uğraştı. Ancak onu belki de en meşhur yapan 1817-1819 tarihleri arasında görevli olarak dolaştığı Karadeniz sahili hakkında hazırladığı eserdir. Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası adıyla ünlenen bu eser onun gezi notlarından oluşmaktadır.   Bıjışkyan’ın kitabı sayesinde Karadeniz kıyısındaki şehirlerin XIX. yüzyılın başlarındaki durumunun yanı sıra bölgenin tarihi ve coğrafyası hakkında da ayrıntılı bilgi edinmek mümkündür. Yazar entelektüel bir kişi olarak kıyı şehirleri hakkındaki ayrıntılı gözlemleri ile çağdaşları arasında fark edilir. İç bölgelere dair kayıtları ise sahilde karşılaştığı kişilerden elde ettiği bilgilerin derlemesidir ve ihtiyatla okunmalıdır.‒ Prof. Dr. İbrahim Tellioğlu