Yüzyılların Gerçeği ve Mirası IV. Cilt

"Aydınlıklar Yüzyılı" : XVIII. Yüzyıl deyince akla gelen bu; "Aydınlıklar" deyince de, başta bilimin ve aklın egemenliği geliyor. Ne var ki, XVIII. Yüzyıl, bu nitelikleriyle Avrupalıdır. Gerçekten, o yüzyıllardır ki sanayi devrimi uç verir ve modern teknik çağ başlar. Düşüncenin, akla ve bilime dayanarak, eski düzene, yani feodaliteye ve onun değerlerine, başta da dine, silahlarını -amansızca- doğrultup saldırıya geçişi de, başta İngiltere ile Fransa´dır. Belki yalnız Doğu´dur. Bunun dışında kalan. Ne bilimsel bir uyanış, ne aklın egemenliği; XVIII. Yüzyıl, Doğu bakımından yitirilmiş bir yüzyıldır; öyle olduğu için de sonraki yüzyılları acılar içinde yaşayacaktır. Doğu yaşıyor da. Ama XVIII. Yüzyıl "Aydınlanma" sını Avrupa yarattığı ve yaşadığı içindir ki, dünyanın başka kıtalarındaki gelişmeleri de o belirleyecektir. Bu bakımdan ,XVIII. Yüzyıl Avrupa´sını bilmek, ondan sonraki gelişmelerin de anahtarlarını verir bize; böylesine bir "kilit" yüzyıllardır o yüzyıl Avrupa´da Aydınlanma hareketini - gecikerek de olsa- yaşayan bir toplumun insanları olarak , o yüzyıl, en başta bizler için öğretici olsa gerek. Okuyunuz göreceksiniz.