Yemen; Savaşanlar Anlatıyor

Osmanlı Devletinin Yemen Seferiyle en ilgi çekici değerlendirmelerden birini Süleyman Kâni İrtem yapar. Onun bu seferle ilgili sözlerine tarihsel bir gerçek olarak katılmamak olanaksızdır: ...Türk kanını emen Yemen çöllerindeki askerlerin hali hiçbir tarafla kıyas edilemezdi. Bunlar dünyanın en talihsiz insanları idiler! Yemen, Osmanlı Devletinin kanı durmayıp akan yarası idi! Türkün makteli idi. Osmanlı Devleti, Avrupalıların, hasseten İngilizlerin müstemlekelerinde tatbik ettikleri usulü Yemene tatbik eylemeyi hiç düşünmemiştir. ... Yemene sevk olunacak efrad kendi kıyafetleriyle iskelelere gelirdi. Kışlası olmayan yerlerde hanlarda yahut toprak üstünde dinlendirilirdi! Köyünden iskeleye kadar günlerce yürümüş bu zavallılara yorgunluklarını giderecek, sıhhatlerini koruyacak sıcak yemek verecek yerde hükümet beş on para istifade zannıyla yevmiye veriyoruz! diyerek bunları aylarca fena tegaddiye, fena iskâna, fena elbiseler mahkûm bırakırdı. Onlar da bu hallere dayanamayarak ölürlerdi veya kaçarlardı! Ancak kaçmağa takati ve cüreti olmayanlardı ki Yemene sevk edilirlerdi! Vapurlarda izdiham ve küflü peksimet de bunlara her defa epeyce bakımsızlık kurbanı verdirirdi. Efradın böyle zayıf, takatsız, Yemene çıkmaları tabii muvaffakıyeti akamete uğratır, felâketlere sebep olurdu.