Tefsir Tarihinde Zahirîlik ve Zahirî Te'vil Geleneği

İslâm düşünce tarihinde Kur’an’ın anlaşılması ve yorumlanması iki farklı geleneğin doğmasına sebep olmuştur. Bunlardan birincisi rivayete dayalı Ehl-i hadis, diğeri ise aklı anlama metodunun temel umdelerinden biri kabul eden Ehl-i re’ydir. Bu iki ana gövdenin Ehl-i hadis kanadında ortaya çıkan önemli ekollerden biri literalizmdir. Literal yaklaşımın İslâm düşünce tarihinde mezhebî bir form kazanması ve bir yorum geleneği üretmesi Zâhiriyye mezhebiyle gerçekleşmiştir. Nassın lafzî anlamının esas alınması zaruretini ispatlamak ve bu zaviyeden dinî düşünceyi oluşturmak amacını güden bu yaklaşım, uhdesinde nesnel anlama ulaşma iddiasını barındırmaktadır. İslâm düşünce tarihinde Kur’an’ı yorumlama konusunda birçok farklı yaklaşım ortaya çıkmıştır. Bu yaklaşımları temel niteliklerine göre üç gruba ayırmak mümkündür. İlk grubu nassın sadece zahirî yönünü ele alan yaklaşım, ikinci grubu nassın sadece bâtınî yönünü ele alan yaklaşım, üçüncü grubu ise nassın hem zahirî hem de bâtınî yönünü ele alan yaklaşım oluşturmaktadır. Yorumun nesnesi olan nass aynı olmasına rağmen bu kadar farklı anlayışın ortaya çıkması takip edilen yöntem ve metotların farklı olmasından kaynaklanmaktadır.