Osmanlı Fetvasında Merkez ve Taşra Mukayesesi Minkarîzade Yahya Efendi ve Hayreddin er-Remlî'nin Kitabü's-Siyer Fetvaları Örneğinde Bir İnceleme

Fetvalar, İslâm hukukunda, müftüler tarafından çeşitli konularda verilen dinî-hukukî hükümleri ifade eder. Osmanlı Devleti’nde müftülerin verdiği bu hükümler, mecmualarda toplanmıştır ve bunlar Osmanlı hukuk sisteminin temel taşlarından birini oluşturur. Fetva mecmuaları, yalnızca hukukî içerikler sunmakla kalmaz, aynı zamanda dönemin siyasî, sosyal ve ekonomik çehresine dair önemli bilgiler içerir. Söz konusu mecmualardan bazıları Osmanlı Devleti’nin dinî hukuki yapısının başında bulunan şeyhülislâmlara aitken bir diğer kısmı sair müftülere aittir. Bu müftüler, Osmanlı Devleti’nin farklı bölgelerinde yaşamışlar ve yaşadıkları bölgelerde kendilerine sorulan meselelere dair fetva vermişlerdir. Osmanlı’nın merkezi ile taşra bölgeleri arasında, demografi, coğrafya ve kültür açısından belirgin farklar bulunmakta ve bu farklılıklar fetva konularında da kendini göstermektedir. Ancak, özellikle fetva hakkındaki farklılıkların mahiyeti hala tam olarak anlaşılmış değildir. Bu çalışmanın temel amacı, Osmanlı Devleti’nin merkez ve taşrasında fetva mekanizmasının nasıl işlediği ve hukukî meselelerin nasıl farklılaştığı sorusunu gündeme getirmektir. Çalışma bu soruya XVII. yüzyılda on bir yılı aşkın bir süre şeyhülislâm olarak görev yapan Minkârîzâde Yahyâ Efendi ve Remle’de müftülük yapan Hayreddin Remlî’nin Kitâbü’s-Siyer fetvalarından hareketle cevap aramaktadır.