Klasik Arap Şiir Eleştirisinde İbn Sellam el-Cumahî

İbn Sellâm el-Cumahî (ö. 231/846 [?]), klasik dönemin sözlü ve yazılı şiir eleştirisi geleneğini temsil eden öncü bir eleştirmendir. O, şiir eleştirisinde yalnızca Ebû Ubeyde (ö. 209/824 [?]) ve Asmaî (ö. 216/831) gibi sözlü geleneğin büyük isimlerinden değil, aynı zamanda muhaddis ve tarihçilerin eser telifi anlayışından da yararlanmıştır. Bu çok yönlü yaklaşım, İbn Sellâm’ın şiir eleştirisini darbir çerçeveden kurtararak bağımsız bir disiplin hâline getirme arzusunu yansıtmaktadır.Bu bağlamda İbn Sellâm, kendisinden önce fahl ve tabaka kavramları etrafında şekillenen eleştiri geleneğini yeniden yorumlayarak şiir eleştirisini sistematik bir alan hâline getirmeyi amaçlamıştır. Bu durum, şairlerin belirli ölçütleregöre sınıflandırıldığı, kuralları ve uzmanlık alanı belirlenmiş bir eleştiri anlayışının temellerini atmıştır. Bu çalışmada İbn Sellâm’ın kısmen gerçekleştirebildiği bu şiir eleştirisi projesi, kapsamlı biçimde ele alınmıştır. Çalışma,tabakât düşüncesi ekseninde şekillenen bu projenin kaynaklarını ortaya koymak amacıyla İbn Sellâm öncesi şiir eleştirisi birikimini de incelemiştir.Böylece onun önceki sözlü ve yazılı gelenekten ne ölçüde beslendiği, bu geleneğe ne kadar sadık kaldığı ve özgün bir eleştiri paradigması geliştirip geliştiremediğitartışılmıştır. Çalışmada ayrıca İbn Sellâm’ın şiir kavramını nasıl tanımladığı, şairleri hangi ölçütlerle sınıflandırdığı ve müstakil bir şiir eleştirisi disiplini oluşturma hedefinde ne ölçüde başarılı olduğu değerlendirilmiştir. Buyönüyle çalışma, sistematik Arap şiir eleştirisinin 4./10. yüzyılda başladığı yönündeki genel kabule karşı çıkarak eleştirinin sistematik kökenlerinin 3./9. yüzyılauzandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.