İslam'da Sır ve Gizli Cemiyetler

Masonluk, sadece Hıristiyan Batı'ya mı özgüdür, yoksa tarihte bir tür "Müslüman Masonluk" yaratma çabalarına da tanık olunmuş mudur? Türkiye, Iran ve Orta Asya alanındaki fikir akımları ve İslam konusunda uzman olan tarihçi Thierry Zarcone, bu sorunun cevabını Türkiye ve Iran yakın tarihinden Ferâmuşhâne (Unutma Evi), Encümen-i Uhuvvet ve Tarikat-ı Salâhiyye gibi son derece ilginç örneklerle ararken gizli cemiyetler ve "Sır" konusunu da gündeme getiriyor. Jön Türklerin, İttihat ve Terakki Cemiyetinin, İran'daki meşruti devrimin masonlukla ve para-masonik Örgütlenmelerle ilişkisi gizli örgütlenme modelleri bağlamında ele alınırken, Bektaşi, Melami ve genelde tasavvuf öğretilerinde rastlanan "sır" kavramıyla masonik sır olgusu karşılaştırılıyor: " Sırrım sırrolmuştur sırrım bilince (Bosnevî-19. yüzyıl)."