İbn Sîna Psikolojisinin Yapısı Konu, Tanım, Fiil

Bu kitap, Aristoteles’in De Anima’sında ortaya konulan nefs teorisinin, İslam felsefe geleneğinin zirve ismi İbn Sînâ’nın (ö. 428/1037) Kitâbu’n-Nefs’inde nasıl alımlandığına ve değerlendirildiğine odaklanmaktadır. Konu, tanım ve fiil şeklinde üç kavram etrafında kurgulanan bu çalışmada söz konusu kavramlar sırasıyla nefs, yetkinlik ve akletmeye karşılık gelecek şekilde yorumlanmaktadır. İbn Sînâ psikolojinin temel yapısını oluşturan bu üç kavram, nefsin iki yönüne karşılık gelmektedir: İbn Sînâ’nın sisteminde cismin sûrî ilkesi olarak kabul ettiği ay-altı canlı varlıkların nefslerine yönelik “genel yaklaşım”ın yanı sıra kendinde nefse, yani bedenden ayrık düşünüldüğünde, teorik akılla özdeş ve bedenden ayrıldıktan sonra varlığını sürdürebilen bir cevher olarak aklî nefse yönelik “özel bir yönelim” de bulunmaktadır. Bu iki boyut, İbn Sînâ psikolojisinde nispeten daha özel ve daha az fiziksel olan bir bilimin (Lt. psychologia specialis), daha genel ve bütünüyle fiziksel olan başka bir bilimin (Lt. pscyhologia generalis) içinde, onunla bir arada bulunduğunu göstermektedir.