Hekate Hayat Veren Tanrıçanın Ölüm Tanrıçasına Dönüşümü

Antik Çağ’ın en büyük ozanlarından kabul edilen Hesiodos, Theogonia (Tanrıların Doğuşu) adlı eserinde Anadolu’nun Ulu Tanrıçası Hekate’ye övgüler dizerek, onuonurlandırır. Theogonia’nın bu bölümünün Hekate’ye övgü dolu olması nedeniyle “Hekate’ye İlahi” olarak adlandırılır ve ona adanır.Ana Tanrıça Hekate, Anadolu’nun Karya Bölgesinde muhtemelen beş yüz yıldan daha fazla bir süre tapım gördükten sonra ozan Hesiodos’un babasının Anadolu’nunKyme kentinden Boiotia’ya göçüyle beraber Hekate inancı da bu şekilde Yunanistan’a yerleşir. MÖ 7. yüzyıldan itibaren Yunanistan şehirlerinde tapınımgörmeye başlar ve Yunan edebiyatında gizemli bir tanrıça olarak efsaneleşir.Hekate Yer’de, Gök’te ve Yeraltı’nda egemenliğini ilan eden ilk “Üçlü Tanrıça” olup, yaşam ve ölüm üzerindeki gücün temsilidir. Yaşamın ve ölümün her aşamasındainsanları koruma gücünün sahibidir. Özellikle; kralların, savaşçıların, atletlerin, atlıların, balıkçıların ve çobanların velinimetidir. Şifacı yönüyle hastalıkları iyileştiren,kötülükleri azaltan, felaketleri hafifleten ve ruhsal hastalıkları tedavi edendir. Aynı zamanda doğumun yardımcısıdır.En eski yazılı kaynak olarak bilinen bu esere göre Hekate; Ana Tanrıça Kibele’yle boy ölçüşebilecek derecede evrensel niteliğe sahip çok güçlü bir tanrıçadır. AncakYunanistan’da bu evrensel özelliğini ve “Büyük Tanrıça” rolünü zamanla kaybeder.  Ay ile bağlantılı ölülerin ve hayaletlerin tanrıçası olarak rolü gölgelenir. Hekategeceleri yalnız yollarda karşılaşılabilecek çok korkulan kötü bir şeytana dönüşür.İnsanlara delilik ve korkunç kâbuslar yükleyebilecek yeteneğe sahip, geceyaratıklayla kötü davranışlar sergileyen büyü ve yer altı tanrıçası olarak ünlenir. Antikdünyanın bütün tanrıçalarının en gizemlisi ve korkuncu olarak tanımlanır.Ancak Antik Dönem’den, Klasik, Helenistik ve Roma Dönemi’ne kadar geçenyüzyıllar içerisinde Hekate şekil değiştirerek başkalaşır. Klasik Dönem boyuncakavşakların ve girişlerin büyülü ve hayaletvari özellikleriyle yakından ilişkilendirilenbir figüre ve yer altı dünyasının refakatçisine dönüşür. Onun pozitif ve koruyucudoğası tamamen gizlenmese de zaman içerisinde kötülüklerle özdeşleştirilir.Kadınlara doğumunda yardım eden, gençliğin/çocukların bakımını üstlenen bir tanrıçaiken, ölümcül kötü ruhlarla ilişkiledirilerek tıpkı Lilith gibi “Hayat verenTanrıça’dan Ölüm Tanrıçası’na” evrilir.Başlangıçta Hekate; tıpkı Artemis ve Demeter gibi canlıları besleyen “herşeyinanası” olarak kabul edilir. Doğuran, besleyen, büyüten ve bereketi sağlayan, insanlarıhastalıklardan ve kötülüklerden koruyan “Ana Tanrıça” iken, zamanla saygınlığınıve kutsallığını kaybederek ölüm, karanlık, kötülük ve büyücülükle ilişkilendirilir. MÖ5. yüzyıldan itibaren Hekate yer altı ve ay tanrıçası kimliğiyle tanımlanır. Artık O,hayaletlerin ve köpeklerin eşliğinde dolaşan, karanlık yolların ve kavşaklarıntanrıçasıdır. Yerlerin, göklerin ve suların hâkimi iken, kötü ruhlar ve büyüylebağdaştırılarak kendisinden korkulan bir cadıya dönüştürülür. İnsanlara kararlarındayardımcı olan, ışık saçan, yol gösteren kişiliği Hıristiyanlıkla birlikte yer altıdünyasının yaşlı büyücüsüne ve şeytanla işbirliği yapan “Cadılar Tanrıçası”kimliğine bürünür. Dişi tanrısal bilgeliğin sembolü olan “yılan” da şeytanla birtutularak Hekate ile birlikte aşağılanır.Hekate her ne kadar şeytan, hortlak, karabasan vb. öbür dünya yaratıklarını yönetencadı tanrıça olarak belleklere yerleştirilse de yaşam ve ölüm üzerindeki gücün temsiliolarak Hıristiyanlıkta başka bir vücut bulur.21. yüzyılda tıp dünyasındaki bunca gelişmeye karşın, şifayı hâlâ Hekate gibi dişil birgüçte arayanlar azımsanmayacak sayıdadır. Günümüzde Meryem Ana Manastırı’nınyaslandığı kayadan damlayan suyun kutluluğuna, iyileştirici niteliğine inanan birçokinsan Türkiye’ye akın etmektedir. Çocuğu olmayan çocuk yapmak için, hastalığı olaniyileşmek için, sakatlar sakatlıklarını gidermek için Meryem Ana’ya koşmaktadır.Hatta “Wicca” adı altında yapılan pagan uygulayıcılarının temsilcisi de Hekate’dir.Ve birçok wiccan yüzyıllarca yıl öncesinin Ana Tanrıçası Hekate’ye yakarmaktadır.Her ne kadar “Korkunç Ana” veya “Ölüm Anası” konseptiyle “kutsal kadına”karşı olumsuz bir toplumsal bilinç oluşturularak kadının saygınlığı yok edilmeyeçalışılsa da Roma Capitoline Müzesi’nde yedi ışınlı güneş tacı, elindeki meşalesiylesergilenen Hekate Heykeli; New York’taki limana “Sürgünlerin Annesi” olarakyerleştirilen “Özgürlük Heykeli” ile özdeşleşmiş, Antik Dönem gemicilerininkoruyuculuğundaki gibi modern dünyaya “Işık Saçan Hekate” olarak sanki yeniden doğmuştur.