Hak Zâil Olmaz; Roma, Türk ve İslâm Hukuklarında Eksik Borç

Roma hukukunda tabiî borç (obligatio naturalis) olarak adlandırılan ve günümüz hukukunda Borçlar Hukuku içinde düzenlenen eksik borçlar, kanunun dava hakkı vererek desteklemediği, ama tamamen hükümsüz de saymayıp birkısım sonuçlar bağladığı borçları ifade etmektedir. Borçlar Hukuku alanında ayrıcalıklı ve istisnaî bir yeri temsil eden eksik borç kavramı, fıkıh, hukuk ve ahlâk disiplinlerinin yanısıra hukuk ve siyaset felsefelerinin de bazı temel meselelerinin kesişim noktasında durması açısından önem taşımaktadır. İslâm hukukunda da doğuş şartları, özellikleri ve sonuçları açısından Roma-Türk hukuk literatürü içinde tabiî/eksik borç olarak isimlendirilen borç türüyle bazı hususlarda paralellikleri bulunmakla beraber farklılıklar da taşıyan ve ifası yargı yoluyla elde edilemez ama geçerli şekilde ifa edilebilir borçlar bulunmaktadır. İslam hukukundaki eksik borçlar, kazâî hüküm-diyânî hüküm ayırımına dayanmakta olup diyânî borçların bir altkümesini teşkil etmektedir. Bu eserde, öncelikle, Roma hukukunda doğan