Çeviribilimde Feminist ve Ekofeminist Yaklaşımlar

Kadın ve doğa… Her ikisi de tarih boyunca egemen güçlerin baskısına maruz kalmış, faydacı amaçlarla kullanılmış ve ikincil konuma itilmiştir. Çeviri eylemi de tıpkı kadın ve doğa gibi uzun süre özgün metnin “kopyası” olarak görülmüş, böylece değersizleştirilmiştir. Çeviribilimde Feminist ve Ekofeminist Yaklaşımlar, bu ortak tahakkümün izini sürerek çeviriyi bir yeniden yaratım ve dönüşüm alanı olarak konumlandırır. Feminist çeviri kuramlarını ekofeminist düşünceyle buluşturan eser, Charlotte Perkins Gilman'ın Herland (Kadınlar Ülkesi) adlı (eko)feminist ütopyasını çözümleyerek kadın ve doğa temsillerinin erek dilde nasıl yeniden anlamlandırıldığını tartışır ve ekofeminist çeviri kuramına yönelik özgün bir katkı sunar. Bu kitap, edebiyatın ve çevirinin dönüştürücü gücünü hatırlatarak kadının ve doğanın sesini daha duyulur kılmayı amaçlıyor. Kadın ve doğa arasındaki yakınlığı, kadın-erkek düalizmini ve hayvanlar üzerindeki tahakkümün söylemlerini analiz eden çalışma; tüm bu alanlarda baskı kuran gücün aslında aynı kökten beslendiğini ortaya koyuyor. Böylece cinsiyet, ırk ve tür temelli her türlü ikiliğe karşı farkındalık yaratmayı ve çeviri aracılığıyla toplumsal bilincin yükseltilmesine katkıda bulunmayı hedefliyor.ÖnsözMütercim-tercümanlık yurdumuzda elliden fazla üniversitede okutulmakta, çeviribilim alanında akademisyenlerimizin sürdürdükleri araştırmalar dünya çapında ses getirmekte. Öte yandan en az otuz yıllık bir geçmişi olan feminist çeviri yaklaşımları Türkiye’de henüz yeni yeni yankı uyandırıyor, müfredata ekleniyor, bu konuda yayınlar yavaş yavaş artıyor. Diğer taraftan dünya çapında bir iklim krizinin ve biyoçeşitlilik kaybının tam ortasındayız. Yangınlar, seller, kuraklıklar, eriyen buzullar, yükselen denizler, hızla yok olan canlılar her gün haberlerde; bize alışkanlıklarımızı, yaşam tarzlarımızı sorgulamamız ve tez vakitte değiştirmemiz gerektiğini hatırlatıyorlar. Her bilim dalı bu sorunlara karşı çözüm üretme yarışında. Türkiye’deyse tartışmalar genel olarak çevre kirliliğiyle sınırlı kalıyor, özellikle de beşeri bilimler çerçevesinde henüz kuramsal bir baglama tam olarak oturtulamıyor. “Çeviribilimde Feminist ve Ekofeminist Yaklaşımlar” işte bu boşluğu dolduracak. Hem feminist çeviri yaklaşımlarını hem de ekofeminist kuramsal çerçevelerini okurlara ayrıntılı olarak tanıtacak. Kitap öncelikle feminist çeviri tarihi, kuram ve pratiğinin bir özetini, ayrıca Türkiye’de bu alanda yayımlanan araştırmaların bir kaynak taramasını sunuyor. Sonra ekofeminizmin gelişimini dile getirip, dil ve edebiyatta önemini vurguluyor, çeviribilimde şimdiye kadar nasıl uygulamaya geçirildiğini anlatıyor. Son olarak da bu kuramsal söylemlerin edebiyat ve çeviribilimde nasıl kullanılabileceğini ayrıntılı bir metin incelemesiyle örnekliyor. Ön Söz vi Ön Söz Kadın-erkek, insan-doğa, doğa-toplum/kültür ya da canlı-cansız dualizmlerini kanıksamak, dünyaya bu açılardan bakmak yarardan çok zarar getirmiştir hep. İnsanların kendilerini dünyadan yalıtılmış ve yalnız hissetmelerine, bu boşluğu doldurabilmek için de her fırsatta tüketimciliği ve sömürgeciliği seçmelerine neden olmuştur. Şimdiye kadar kendileri ya da başkaları için özgürlük elde etmek isteyenlerse birbirlerinden ayrı ayrı sürdürdüler çabalarını - hayvan hakları, kadın hakları, doğa hakları, çeşitli ırk, etnik ve toplumsal cinsiyet hakları... Oysa hepsinin sömürülmesinin kökeninde aynı güç dengeleri yatıyor. Ekofeminizm bu dengeleri ve dualizmleri sorguluyor, yüzeyde birbirinden farklı görünen baskı ve sömürge biçimlerinin aslında birbirleriyle nasıl örtüştüklerini kanıtlıyor. Eminim ki bu kitap üniversitelerimizde açılmaya başlayan ekoçeviri ve feminist çeviri derslerinin vazgeçilmez bir parçası olacak, bu alanda yeni yüksek lisans ve doktora tezlerine kaynaklık edecek, okurları ekofeminist etkinliklere davet edecek. Bu çalışmaları sabırsızlıkla bekliyor olacağım!Prof. Dr. Şebnem Susam-Saraeva (Edinburg Üniversitesi)