Kitap Tanıtımı |
Bir çocuğun beyninin...
Bir erişkininden % 250 daha etkin olduğunu...
Üçüncü yılın sonunda bin trilyon bağlantılı oluşturduğunu (erişkinlerin sahip olduğunun iki katı9
İlk yılda yaşamın diğer zamanlarından daha hızlı (bağlantı) oluşturduğunu biliyor muydunuz?
İki aylık torunum ile oyun oynamak benim için büyük eğlence. Onun çıkardığı sesler ve gülücükler yüreğimin yağını eritiyor. Tutulmak, sallanmak, burnuna sürtünmek ve sarılmaktan çok hoşlanıyor. Benim bütün bunlara geçmişteki tepkim "Ne kadar tatlı, değil mi?" veya "Ne Kadar değerli değil mi?" idi. Şimdi onun hakkında değişik şekilde düşünüyorum. O hala çok tatlı ve değerli, ama şimdi ben onu kavramanın ve sallamanın ve şarkı söylemenin ve kucaklamanın onun beyini için ne kadar önemli olduğunu biliyorum.
Bir çocuk üç yaşına geldiğinde, beyin 1000 trilyon bağlantı oluşturmuştur - erişkinlerin sahip olduklarının yaklaşık iki misli. Nöron adı verilen bazı beyin hücreleri doğumdan önce diğer hücreler ile kesin bağlantılar kurmuştur bile. Onlar bebeğin kalp atışları, solunumu ve reflekslerini ve yaşam için gerekli olan diğer işlemleri düzenlerler. Beynin diğer bağlantıları "bağlanmak için" beklemektedir.
Nöronların biri birileri ile yaptıkları bağlantılara sinaps denir. Beyinin değişik kısımları değişik hızlarda gelişirken, ard arda yapılan çalışmalar sinaps üretiminin tepe zamanı doğumdan 10 yaşına kadar olan süredir. Bu süre boyunca, dendrit denen sinir hücrelerinin alıcı dalları gelişmekte ve trilyonlar üzeri triliyonlarca sinapslar oluşturmaktadır. Bir hücre 10.000 diğer hücre ile bağlantı oluşturabilir. Beyinin ağırlığı yaklaşık olarak erişkin beyninin üç misline çıkar. Beyinin özel bölümlerindeki hızlı sinaps üretim dönemleri beyinin bu bölümleri ile bağlantılı davranışların gelişimi ile uyum gösterir gibi görünmektedir. Bilim adamları bebeklerin ve çocukların aldıkları uyarıların beyindeki hangi sinapsların oluşacağını belirlediğine inanmaktadırlar - bu hangi yolların döşeneceği anlamını taşır.
Beyin hangi bağlantıları koruyacağını nasıl bilir? Bu erken deneyimin sahne aldığı noktadır. İlk yıllarda tekrar tekrar kullanılan bir bağlantı kalıcı olmaktadır. Tersi durumda, hiç kullanılmayan veya yeterince kullanılmayan bir bağlantının varlığını sürdürmesi söz konusu değildir. Örneğin, ilk yıllarda ender olarak konuşulan veya kitap okunan bir bebek ileriki yıllarda ana dilinin inceliklerini kavramakta zorluk çekebilir. Ender olarak oyun oynanan bir çocuk büyüdükçe sosyal dengeler konusunda zorlanabilir. Bir bebeğin beyini çevreden gelen başa tepkiler (feedback) ile zenginleşir. O deneyim elde ettiği şeylerden kendini düşünen ve duygusal bir organ olarak bağlantılar ile donatır. Beyinin içinde oluşan bağlantılar çocuğun gelişimini etkiler. Doğumdan itibaren iyi kullanılan dil ortamında bulunan bir çocuk iyi konuşmayı öğrenecektir. Bir bebeğin aguları tepkisiz karşılanma yerine gülücükler ile karşılanırsa, duygusal olarak olumlu tepkiler geliştirecektir.
Bilim adamları son on yılda tarih boyunca bildiklerinden çok daha fazlasını öğrenmişlerdir. Onların erken çocukluk dönemindeki deneyimlerin bebek beyninin şekillenmesini derinden etkilediğini keşfetmeleri bizim bebeklerin ihtiyaçları konusundaki düşüncelerimizi değiştirmektedir.
Son beyin araştırması üç anahtar bulgu ortaya koymuştur. Birincisi, bir bireyin değişik ortamlarda öğrenme ve gelişme yeteneği doğa (genetik miras) ve beslenme (aldıkları bakım, uyarı ve eğitim türü) arasındaki karşılıklı etkileşime bağlıdır. İkincisi, insan beyini hayatın ilk yılları sırasında edindiği deneyim ve iyi eğitimden yarar sağlayıcı özgün bir yapılanmaya sahiptir. Ve üçüncüsü, hayatın ilk yıllarında olanaklar ve riskler en üst seviyedeyken, öğrenme tüm yaşam süresince devamlılık gösterir.
Bir bebeğin beyin bağlantılarının gelişimini devam ettirmenin en iyi yolu, bakım, ilgili ana-baba ve bakıcılardan başlayarak, bebeklerin ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Bebekler araştırılması ilgi çeken, emniyetli olan ve onların duygusal ve bilgisel ihtiyaçlarına cevap verecek insanlar ile dolu bir çevreye gereksinim duyarlar. Onlara şarkı söyleyecek, onları kucaklayacak, onlar ile konuşacak, onları sallayacak, onlara kitap okuyacak kişiler - yüzlerinin önünde oyun kağıtları olanlar değil. Bütün bu beyin bağlantıları onların erken öğrenmelerini sağlamak için değil gelecekteki öğrenme yeteneklerin arttırmak içindir. Beyin gelişimi olması gerektiği gibi gerçekleştiğinde, gelecekteki öğrenme başarılı olabilecektir. Bu kitaptaki bütün oyunlar bebeklerin beyin yeteneklerini geliştirir. Onlar gelecekteki öğrenmenin yapı taşlarıdır - bebekler için iyi, sağlam bir başlangıç. Ve eğlencelidirler de!
Bu kitabı hazırlamak benim için heyecan verici oldu. Sanırım ki çevresinde bebek bulunan herkes onların şaşkınlık verici yeteneklerini hissetmektedir. Günümüzde bilim bizim iç güdüsel olarak bildiğimiz pek çok şeyi desteklemektedir.Bir bebekle oynadığım ve onun anahtarları sallayışını, masayı yumruklayışını ve uzanıp elimdeki her hangi bir şeyi almaya çalışmasını her gördüğümde, "Vay, beyninde yeni bağlantılar oluşturuyor." Diye düşünürüm. Bu kitabın bebeğiniz ile pek çok "vay" anları yaşamanıza yardımcı olmasını dilerim. |