Başlangıçtan Günümüze Kara-Koyunlular

Hemen hemen Osmanlı Devletiyle çağdaş olan Kara-ko­yunlu Türkmen Devleti, kurulduğu tarihten (1351) itibaren kısa sürede sınırlarını Erciş merkez olmak üzere Van Gölü Havzasın­dan Kafkaslara, Basra Körfezine, Türkistan içlerine kadar uzatır. Timur’un ardı ardına giriştiği Anadolu seferlerini de son Ankara muharebesine kadar önüne geçer. Devletin tamamen dağılma­sıyla (1470) bir Kara-koyunlu aşiretinin Hindistan’da bazı yerleri fethederek burada devlet kurmaları da Türkmen devlet anlayışı­nın bir başka numunesi olur.Çalışmamıza konu olan Kara-koyunlular hakkındaki ki­tap, gerek Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kurulan Ak-koyun­lu, Artuklu ve üzerlerine gelen Celayirli, Timurlu, Memluklu ve Gürcüler arasında “Devlet” olma mücadeleleriyle, kendi içlerin­deki iktidar kavgalarıyla, dönemin gölgede kalmış hadiselerine ışık tutarken, diğer yandan henüz oluşum aşamasını tamamla­mamış olan Osmanlı Devletine, Doğu’dan gelen Timur ve ar­dıllarına karşı engel teşkil eden Kara-koyunlu Türkmen Devleti hakkında ilginç bilgiler sunmaktadır.Kara-koyunlu Türkmenleri, 14. Yüzyılın ortalarında Van Gölü’nün kuzeyinde yer alan Erciş’i merkez yaparak, günümüz­deki sınırlarıyla İran, Irak, Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenis­tan’ın tamamının yanı sıra Suriye kuzeydoğusu, Doğu Kara­deniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da bir asrı aşkın müddet hüküm sürmüşlerdir.Oğuzların başta Yazır olmak üzere; Yıva ve muhtelif boy­larına mensup olan Kara Koyunlu Türkmenleri, Cengiz Han’ın buyruğu altına girmeyi reddederek uzun süren savaşlar sonrasın­da göç etmiş, otuz bin çadırla başta Erciş, Bitlis, Erzurum olmak üzere Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Musul ve Azerbay­can’a gelmişlerdir.Van Gölü Havzası’nı ellerinde bulunduran Türkleşmiş İl­hanlı ardılı Moğol devletleri olan Celayirliler, Uyratlar ve Su­taylıları saf dışı bırakarak bölgeyi kısa sürede yeniden Türkmen yurdu haline getiren Kara-koyunlular, Timur ve oğulları karşı­sında uğradıkları mağlubiyetlere rağmen Doğu ve Güneydoğu Anadolu’yu elde tutmaya azami gayret etmişlerdir.Kara-koyunlular kudretli beyleri Kara Yusuf döneminde (1390-1420) henüz küçük bir beylik iken, kısa sürede bölgedeki dengeleri değiştirebilecek güçlü bir devlet haline gelirler. Batı­da Osmanlı, Doğuda Timur Devleti, Güneyde ise Memluklular ile komşu olan Kara-koyunluların cihan devleti haline gelmesi ise son hükümdarları Cihan Şah (1436-1467) devrine rastlar. Bu dönem, Kara-koyunlu Türkmenleri’nin İran’ı da aşarak Timur­lular’ın başkenti Herat’ı ele geçirdikleri dönemdir.Kara-koyunlular 15. yüzyılın üçüncü çeyreğine gelindi­ğinde, cihan devleti olma yolunda büyük hamleler yaparak 3 milyon km2 topraklara hükmederler. Kısa bir süre sonra da, ezeli rakipleri olan düşman kardeşleri Ak-koyunlular tarafından mağ­lup edilerek tarih sahnesinden çekilirler.