Avanzade Mehmet Süleyman Kadın Esrarı (İnceleme-Metin)

"Sokaklarda kadınlarımızı görünce akvam-ı müterakkiye ve mütemeddine gibi biz de fevkalade hürmet ve riayet göstermeliyiz. İcabında muâvenet ve sahâbet etmeliyiz. Terakki ve teâli böyle olur. Elhâsıl hilkaten güzel yaratılmış olan kadınlarımızı soldurmayarak muhafaza-i tarâvet ve letafetleriyle sabahatlerine çalışmalıyız."Kadın Esrarı Avanzâde Mehmet SüleymanKadın Esrarı yahut Esrar-1 Nisvan, Avanzâde Mehmet Süleyman'ın "kadın"ı her yönüyle ayrıntılı olarak ele aldığı eseridir. Yazar, "Esrar-1 Nisvan ve Birkaç Söz" başlıklı bölümde eserini "her kadın için sağlık ve güzellik rehberi" olması amacıyla hazırladığını belirtir. Kadın güzelliğini "ahlak güzelliği" ve "yüz güzelliği" olarak ikiye ayıran yazar, kitabını bu iki başlık üzerine kurgulamıştır. İlk bölümde kadınlarda "iffet, tesettür, sadakat" üzerinde durmuş; "feminizm" başlığında bu kavramın ortaya çıkışı, Avrupa ülkeleri ve Amerika'daki kazanımları ve İslam dünyasındaki kadın haklarını anlatmıştır. Yazar, Kadın Esrarı'nı oluştururken belli konularda devrinde yazılmış başka eserlerden alıntılar yapmış, bu sayede kadın konusunda daha kapsamlı bir eser vücuda getirmiştir. Örneğin "İffet" konusunu Ebul-Muammer Fuad'in Vezâif-i Aile, "Feminizm" başlığını da Ebuzziya Tevfik'in Takvimü'n-Nisa adlı eserinden iktibas etmiştir. İkinci bölümde ise Avanzâde Mehmet Süleyman kadın sağlığı için gerekli temiz hava, iyi su, güneş ışığı, jimnastik üzerinde durmuş, daha sonra eczacı kimliğiyle kadınlara güzellik reçeteleri sunmuştur. Devrinin son gelişmeleri dâhilinde verdiği bu terkipler; kadınların beden sağlığı, saç ve cilt güzelliğine ilişkindir. Kadın Esrarı, 20. yüzyılın başında Osmanlı toplumunda "kadın algısı"nı içeren pek çok sosyolojik veriyi barındırmaktadır. Eserde, alıntı yapılan kaynaklar nedeniyle kadının "eş, anne, ev hanımı" vasıfları ön plana çıksa da yazar; kadının eğitimi, erken yaşta evliliğin zararları, boşanma vb. konularda çağının ötesindedir. Kadının üzerine giydirilen rollerden daha fazlası olduğu ve kabuğunu kırma isteği eserde hissedilir. Avanzâde Mehmet Süleyman, Kadın Esrarı'nda "kadın"ın sırlarını ifşa ederek onun ruhunun inceliğinin anlaşılmasını ve toplumda saygı görmesini istemiştir. Kadının; eş ve anne olarak önemini vurgularken birey ve "kadın" olarak değerli olduğunu da ona hatırlatmıştır.