Risâle-i Kürd Hatîb

IV. Mehmed saltanatı yıllarında kaleme alınmış olan bu risâle, dönemin siyasi, idari ve sosyal olaylarına ışık tutar. Yazar, özellikle devrin ileri gelen sadrazam ve devlet adamları hakkında önemli bilgiler verir. Bazen de kişilik tahlili yaparak, yönetim konusunda tenkitte bulunur. Yazarın anlatısı özellikle 17. yüzyılın ortalarında İstanbuldaki esnaf ve halk hareketliliği ve devletin mali durumu hakkında bilgileri içermektedir. Risâlenin bir başka önemli yanı ise IV. Mehmedin annesi Valide Turhan Sultanın himaye ettiği hayır işleri ve mimari faaliyetleri hakkında bilgi vermesidir. Özellikle Valide Sultanın İstanbul Eminönünde inşasını tamamlattığı Yeni Caminin açılışının tasviri oldukça ayrıntılıdır. Yazar, Valide Sultanı: Vâlide Sultân hazretlerinün hayrât ve hasenâtına nihâyet yokdur ve ahlâk-ı hamîdesi gibi âsârı çokdur. Cümleden biri dahi mahrûse-i İstanbulda Emînönü dimekle marûf mahalde binâ itdükleri câmi-i şerîfdür ki nazîri görülmemiş ve adîli işidilmemişdür ifadeleriyle tanıtır. 17. yüzyılın ortalarına ait bu risâle IV. Mehmed saltanatı yıllarına bir pencere açıyor ve devri farklı yönleriyle gözlerimizin önüne seriyor.